Na jej widok można się uśmiechnąć, można szczerze jej nienawidzić, ale jedno jest pewne – WIELKIEJ PŁYTY trudno nie zauważyć. Technologię, którą znamy z naszych ulic, opracowano i zastosowano w Europie Zachodniej (Holandia, Francja, Szwecja, Finlandia). W Polsce pierwszy blok z wielkiej płyty powstał w 1957 roku w warszawskiej dzielnicy Bemowo.
Odkąd we Wrocławiu, za sprawą architektów z Miastoprojekt Wrocław, powstały pierwsze koncepcje realizacyjne osiedli, które miały być odpowiedzią na słynną obietnicę Edwarda Gierka – mieszkanie dla każdej rodziny, minęło 50 lat. To efekt powojennego boomu demograficznego oraz niewystarczającej liczby mieszkań dla młodych, którzy wkraczając w dorosłość i zakładając rodziny, nie mieli gdzie mieszkać.
Szczepin – początek lat ’70. / źródło zdj.: polska-org.pl
Jak powstawały bloki budowane w tej technologii? Z gotowych prefabrykatów. Na place budów dojeżdżały wielkowymiarowe fragmenty betonowe lub żelbetowe, które potem montowano w określonych miejscach. Pierwsze wytwórnie prefabrykatów, popularnie nazywane „fabrykami domów”, ruszyły we Wrocławiu w 1971 r. W całej Polsce istniało kilka systemów , w ramach których budowano z zastosowaniem tej technologii.
Pierwsze osiedla we Wrocławiu (Szczepin, Popowice) zbudowano właśnie w autorskim systemie Wrocławskiej Wielkiej Płyty. Bloki charakteryzowały się dwoma lub trzema mieszkaniami na jednej klatce schodowej, wysokość nie przekraczała 12 kondygnacji, za to istniała możliwość łączenia poszczególnych budynków w układy falowców.
Osiedle Popowice – połowa lat ’70. / źródło zdj.: polska-org.pl
Zaprojektowanie funkcjonalnych mieszkań było kolejnym wyzwaniem. Architekt prof. Witold Jerzy Molicki z Miastoprojekt Wrocław wraz z zespołem stanęli przed trudnym zadaniem. Musieli pogodzić odgórnie regulowane niewielkie normatywy metrów kwadratowych z zapewnieniem maksymalnego komfortu użytkowania, aby dać mieszkańcom przyjemną przestrzeń do życia. Stąd spójna kolorystyka czy np. trójkątne balkony, tak charakterystyczne dla osiedla Popowice – jednego z pierwszych powstałych w systemie Wrocławskiej Wielkiej Płyty. Tutaj postawiono na 2 typy bloków – wysokie (11-kondygnacyjne) i niskie (5 kondygnacji), ustawione ukośnie względem siebie, a między nimi zadbano o wspólną przestrzeń do odpoczynku i zabawy, w postaci zieleńców i infrastruktury sportowej.
Osiedle Popowice na pocztówce, 1977 r. / źródło zdj.: polska-org.pl
Ówczesny dziennik „Wieczór Wrocławia” docenił projekt W.J.Molickiego pisząc „że również z wielkiej płyty można wybudować coś interesującego, funkcjonalnego, zrywającego z tradycyjną już w projektowaniu monotonią”.
Liczba mieszkańców wielkopłytowego osiedla często przekraczała 20 tysięcy, toteż z założenia miejsca te miały być samowystarczalne – przedszkole, szkoła, poczta, supersam, plac zabaw to elementy, które uwzględniano w projekcie i budowano razem z osiedlem.
Osiedle Nowy Dwór – rok 2005 / źródło zdj.: polska-org.pl
Dzisiaj projektujemy i budujemy inaczej, bo też żyjemy odmiennie od pierwszych mieszkańców bloków z lat ‘70. Czego by jednak nie mówić, osiedla powstałe w technologii wielkopłytowej są bardzo charakterystyczne i po prostu wrosły w tkankę polskich miast. To również nasze architektoniczne dziedzictwo.
Projekty wielkiej płyty obejrzycie na stronie @Muzeum Architektury, które udostępnia zdigitalizowaną kolekcję materiałów archiwalnych: http://ma.wroc.pl/pl/kolekcja/wyszukiwarka/?q=wielka%20p%C5%82yta